Kronik Hastalar İçin Evde Hijyen Planı Nasıl Oluşturulur?

Bağışıklığı Zayıf Bireyler İçin Güvenli Bir Yaşam Alanı Kurmak

Evde Bakımda Hijyenin Hayati Rolü

Kronik hastalıklarla yaşayan bireyler – özellikle kalp yetmezliği, KOAH, diyabet, kanser, MS, böbrek yetmezliği veya bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar – enfeksiyonlara karşı daha savunmasızdır. Bu nedenle hastane dışında geçirilen zamanlarda, özellikle evdeki hijyen uygulamaları büyük önem taşır.

Bu rehber, kronik hastaların yakınları ve evde bakım veren kişiler için bilimsel, pratik ve sürdürülebilir hijyen planı oluşturma yollarını içermektedir.

Riskleri Tanımak: Neden Evde Hijyen Planı Şart?

Kronik hastalıklarda enfeksiyon riski birçok sebeple artar:

• Bağışıklık sistemi zayıflamış olabilir
• Doku hasarı veya yara bakımı gerekebilir
• İnvaziv araçlar (kateter, oksijen cihazı, diyaliz bağlantıları) enfeksiyon giriş noktası olabilir
• İlaç kullanımı, bağırsak florasını etkileyip fırsatçı mikroplara zemin hazırlayabilir

Bu nedenle, ev ortamında bile hastane standartlarına yakın hijyen uygulamaları hedeflenmelidir.

Hijyen Planı Oluşturmanın Temel Adımları

Evde hijyen planı bir defaya mahsus değil, sürekli güncellenen ve yaşam rutini haline gelen bir sistem olmalıdır. İşte temel adımlar:

1. Alanları Kategorilere Ayırın

Enfeksiyon kontrolünde evdeki alanlara böyle bir risk değerlendirilmesi yapılmamaktadır. Örneğin hasta oturma odasında kalıyorsa ve kontamine alan orası ise yüksek riskli kabul edilir.

2. Günlük, Haftalık ve Aylık Temizlik Planı Hazırlayın

Hijyen bir rutin işidir. Şu şekilde plan yapılabilir:

• Günlük: Yüzey silme, lavabo temizliği, yatak başı dezenfeksiyonu, çamaşır toplama,  en sık temas edilen yerler olarak belirlenen kapı kolları prizler her gün silinmelidir. Bu alanlar hastanelerde temizlik planlarında da sık silinmesi gereken yüzeylere dahildir.
• Aylık: Dolap içleri, perdeler, havalandırma sistemleri, cihaz filtreleri

El Hijyeninin Sürekli Sağlanması

Evde bakımda en önemli bulaş zinciri, ellerdir. Ellerin düzenli olarak yıkanması veya antiseptiklerle temizlenmesi enfeksiyonların %80’inin önüne geçebilir.

El Hijyeni Gereken Anlar:

• Hastaya temas etmeden önce ve sonra
• Yemek hazırlamadan önce
• Tuvaletten sonra
• Bandaj veya yara bakımı yaptıktan sonra ve önce
• Evcil hayvanlarla temas sonrası

Sıvı sabun ile eller yıkanabilir  veya alkol bazlı el antiseptiği ile hijyen sağlanabilir. Eldiven kullanımı, el yıkamanın yerine geçmez.

Temas Yüzeylerine Dikkat: En Çok Kirlenen Noktalar

Evde gözden kaçan ama mikrop barındıran birçok yüzey vardır:

• Televizyon kumandası
• Telefonlar ve tabletler
• Kapı kolları, musluk başlıkları
• Buzdolabı kapağı, mikrodalga tuşları
• Işık düğmeleri

Bu yüzeyler günde en az 2-3 kez yüzey dezenfektanları ile silinmeli, özellikle hasta birey bu nesnelere dokunuyorsa daha sık aralıklarla dezenfekte edilmelidir.

Çamaşır ve Yatak Hijyeni

Kronik hastaların yatak çarşafları, pijamaları ve havluları düzenli olarak değiştirilmeli ve yüksek sıcaklıkta yıkanmalıdır. Özellikle yara, idrar kaçırma, terleme veya enfekte alanla temas olmuşsa daha sık temizlik gerekir.

Önerilen Uygulamalar:

• Haftada en az 2 kez nevresim değişimi
• Kirli çamaşırların ayrı kapta saklanması
• 60°C üzeri yıkama programları tercih edilmesi
• Kurutma makinesi veya doğrudan güneş ışığı ile kurutma (antibakteriyel etki için)

Hava Kalitesi ve Havalandırma

Evde sürekli bulunan hastalar için hava kalitesi de önemlidir. Küf, toz, polen gibi partiküller, KOAH ve astım gibi rahatsızlıklarda durumu kötüleştirebilir.

Yapılması Gerekenler:

• Günlük pencere açarak doğal havalandırma sağlanmalı
• Klima veya hava temizleyici cihazların filtreleri ayda bir temizlenmeli
• Nem oranı %40-60 aralığında tutulmalı (nem ölçer ile kontrol edilebilir)
• Sigara ve kokulu temizlik ürünleri gibi irritanlar evden uzak tutulmalı

Tıbbi Malzeme ve Cihaz Temizliği

Evde kullanılan bazı tıbbi ekipmanların temizliği göz ardı edilmemelidir:

• Nebulizatör, CPAP cihazı, tansiyon aleti, glukometre, oksijen tüpü gibi cihazlar üretici önerilerine uygun şekilde düzenli temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
• Temas yüzeyleri alkol veya düşük düzey dezenfektanlarla silinmeli
• Cihazların ağızlık, maskeleri gibi bölümleri gerekirse değiştirilmeli veya dezenfekte edilmeli

Ziyaretçi Politikası ve Ayakkabı Hijyeni

Kronik hastalarla aynı evde yaşayanlar ya da ziyarete gelenler, farkında olmadan enfeksiyon taşıyabilirler. Bu nedenle şu kurallar önerilir:

• Ziyaretçilerin ellerini yıkaması veya antiseptik ile el hijyenini sağlaması istenmeli
• Ziyaret süresi kısa tutulmalı
• Ayakkabıyla eve girilmemeli, özellikle hasta odasına
• Gripli veya enfeksiyon belirtisi gösteren kişiler eve alınmamalı

Psikolojik Hijyen ve Hijyen Takıntısı Arasındaki Denge

Hijyen önlemleri elbette hayati ama aşırı kaygı da kronik hastalar için stres faktörü olabilir. Hijyen planı uygulanabilir, sürdürülebilir ve dengeli olmalıdır. Her riski sıfırlamak mümkün değildir ancak düzenli temizlik ve temel kurallara uymak büyük ölçüde yeterlidir.

Güvenli Ev, Sağlıklı Yaşam

Kronik hastalığı olan bireyler için oluşturulacak hijyen planı, yalnızca enfeksiyonlardan korunmayı değil, aynı zamanda kaliteli bir yaşam ortamı sunmayı da amaçlar. Hijyenin evde uygulanabilir olması, hasta bakımının sürdürülebilirliğini artırır.

Unutulmamalıdır ki, en iyi dezenfektan değil, en istikrarlı temizlik alışkanlığı koruyucudur.